اعلاميه اصول مدارا

در استقبال از روز جهانی مدارا (١٦ نوامبر)

اعلام و امضا شده توسط كشورهای عضو يونسكو در ١٦ نوامبر ١٩٩٥

كشورهای عضو سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (يونسكو) در بيست و هشتمين نشست كنفرانس عمومی در پاريس از ٢٥ اكتبر تا ١٦ نوامبر ١٩٩٥ گرد هم آمدند.

ديباچه

با در نظر داشتن اينكه منشور سازمان ملل متحد بيان می‌دارد: ” ما مردمان ملل متحد با تصميم به محفوظ داشتن نسلهای آينده از بلای جنگ …، با اعلام مجدد ايمان خود به حقوق اساسی بشر و به حيثيت و ارزش شخصيت انسانی …، و برای نيل به اين هدفها به مدارا كردن و زيستن در حال صلح با يكديگر با يك روحيه حسن همجواری”،

با ياد آوری اينكه ديباچه منشور يونسكو، تصويب شده در تاريخ ١٦ نوامبر ١٩٤٥، بيان می‌دارد كه “صلح، اگر كه قرار است پايدار بماند، بايد بر اساس همبستگی معنوی و عقلانی بشر بنا شود”،

با يادآوری اينكه همچنين اعلاميه جهانی حقوق بشر تاكيد می‌دارد كه “هر كس حق دارد كه از آزادی فكر، وجدان و مذهب بهره مند شود” (ماده ١٨)، “هر كس حق آزادی عقيده و بيان دارد ” (ماده ١٩)، و آموزش “بايد حسن تفاهم، گذشت و احترام به عقايد مخالف و دوستی بين تمام ملل و جمعيتهای نژادی يا مذهبی را ترويج دهد”(ماده ٢٦)،

با توجه به اسناد بين المللی مربوطه، از جلمه:

• «ميثاق بين المللی حقوق مدنی و سياسی»
• «ميثاق بين المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی»
• «كنوانسيون بين المللی حذف تمام اشكال تبعيض نژادی»
• «كنوانسيون منع و مجازات كشتار دسته جمعی (نسل كشی)»
• «كنوانسيون حقوق كودك»
• «كنوانسيون مربوط به وضعيت پناهندگان» ١٩٥١ و پروتكل ١٩٦٧ آن و اسناد منطقه ای
• «كنوانسيون حذف هرگونه تبعيض عليه زنان»
• « كنوانسيون ضد شكنجه و رفتار يا مجازات خشن، غير انسانی يا تحقير كننده»
• «اعلاميه حذف هرگونه عدم تحمل بر اساس مذهب يا عقيده»
• «بيانيه حقوق افراد متعلق به اقليتهای ملی نژادی مذهبی و زبانی »
• «اعلاميه راهكارهای حذف تروريسم بين المللی»
• «اعلاميه و برنامه عمل كنفرانس جهانی حقوق بشر» وين
• «اعلاميه و برنامه عمل مصوبه همايش جهانی برای توسعه اجتماعی» كپنهاگ
•  «اعلاميه نژاد و تبعيض نژادی» يونسكو
• «كنوانسيون و توصيه‌های عليه تبعيض در آموزش» يونسكو

با توجه به اهداف «سومين دهه مبارزه با نژادپرسيتی و تبعيض نژادی»، «دهه جهانی برای آموزش حقوق بشر»، و “دهه بين المللی مردم بومی جهان»،

با درنظر گرفتن توصيه‌های كنفرانسهای اجتماعی منطقه ای كه در چارچوب «سال سازمان ملل متحد برای مدارا» و با توجه به كنفرانس عمومی يونسكو ٢٧C قطعنامه ٥.١٤ و نيز نتيجه گيری‌ها و توصيه‌های ديگر كنفرانس‌ها و همايش‌های سازمان يافته توسط دولت‌های عضو در برنامه «سال سازمان ملل متحد برای مدارا»،

با نگرانی از رشد جاری كنش‌های ناشكيبايی، خشونت، تروريسم، بيگانه ستيزی، مليت گرايی تجاوزگرانه، نژادپرستی، يهودی ستيزی، محروم سازی ديگران، به حاشيه راندن و تبعيض نشانه گيری شده عليه اقليت‌های ملی، قومی، مذهبی و زبانی، پناهندگان، كارگران مهاجر، مهاجران و گروه‌های آسيب پذير جامعه، همچنين كنش‌های خشونت و هراساندن كه بر عليه افرادی كه آزادی عقيده و بيان را بكار می‌گيرند – كه همه اينها تحكيم صلح و دمكراسی را در سطح ملی و بين المللی تهديد كرده و موانع توسعه هستند،

با تاكيد بر مسئوليت‌های دولت‌های عضو برای توسعه و تشويق احترام به حقوق بشر و آزادی‌های بنيادی برای همگان، بدون تمايز بر حسب نژاد، جنس، زبان، خاستگاه ملی، مذهب، يا ناتوانی،

پذيرش و اعلان رسمی اين اعلاميه اصول مدارا

مصمم به انجام همه راهكارهای قطعی لازم برای ترويج مدارا در جامعه‌های ما، زيرا مدارا تنها يك اصل مورد احترام نيست، بلكه ضرورتی برای صلح و برای رشد اقتصادی و اجتماعی همه مردمان است،

ما اعلام می‌داريم كه:

ماده ١- مفهوم مدارا

١.١ مدارا همانا احترام، پذيرفتن و ارج گذاردن به تنوع غنی فرهنگ‌های جهان ما، و شيوه‌های ابراز و راه‌های گوناگون انسان بودن ماست. رشد آن با آگاهی، صراحت، ارتباط، آزادی بيان، وجدان و عقيده انجام می‌شود. مدارا هماهنگی در اختلاف است. اين فقط نه يك وظيفه اخلاقی، بلكه همچنين نياز سياسی و قانونی است. مدارا آن ويژگی است كه صلح را ممكن می‌سازد، و به جايگزينی يك فرهنگ صلح به جای فرهنگ جنگ كمك می‌نمايد.

١.٢ مدارا توافق همگانی نيست، پذيرش امتياز برای ديگری، گذشتن از امتيازات خود، يا بخشش و گذشت نيست. مدارا، بيش از هر چيز، گرايش ذهنی است كه حاصل شناخت حقوق بشر جهانی و آزادی‌های بنيادی ديگران است. در هيچ وضعيتی اين نمی‌تواند توجيه گر تخلف از اين ارزش‌های بنيادی باشد. مدارا بايد توسط افراد، گروه‌ها و دولت‌ها بكار رود.

١.٣ مدارا مسئوليتی است كه حقوق بشر، تكثرگرايی( ازجمله تكثرگرايی فرهنگی)، دمكراسی و نقش قانون را تاييد می‌كند. اين شامل رد كردن جزم گرايی، مطلق گرايی بوده و استانداردهای تنظيم شده در سندهای بين المللی حقوق بشر را تاييد می‌كند.

١.٤ روش مدارا، همخوان با احترام برای حقوق بشر بوده و به معنای تحمل بيعدالتی اجتماعی يا كنارگذاشتن يا تضعيف اعتقادات فرد نيست. معنای آن اين است كه فرد آزاد است كه به اعتقادات شخصی خود پايبند بماند و بپذيرد كه ديگران به اعتقادت خود پايبند بمانند. اين يعنی پذيرفتن اين حقيقت كه انسان‌ها، كه بطور طبيعی از نظر ظاهر، وضعيت، گفتار، رفتار، و ارزش‌های شان متفاوت هستند، اين حق را دارند كه در صلح زندگی كنند و همچنان كه هستند باشند. اين همچنين بدين معناست كه ديدگاه يك فرد نبايد به ديگران تحميل شود.

ماده ٢ – در سطح دولت

٢.١ مدارا در سطح دولت مستلزم عادلانه و بيطرف بودن دستگاه‌های قانونگذاری، اجرايی، و قضايی و روند اداری است. اين امر همچنين مستلزم آن است كه فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی بدون تبعيض در اختيار هر فردی قرار گيرد. محروم سازی و به حاشيه راندن می‌تواند به احساس درماندگی، دشمنی، و تعصب گرايی بيانجامد.

٢.٢ به منظور رسيدن به جامعه ای با مدارا و تحمل بيشتر، دولت‌ها بايد كنوانسيون‌های بين المللی حقوق بشر موجود را تصويب كرده، و در صورت لزوم قانون‌های جديدی طرح كنند كه فرصت و رفتار برابر را برای همه گروه‌ها و افراد جامعه تضمين نمايد.

٢.٣ برای هماهنگی جهانی ضروری است كه افراد، اجتماعات، و ملت‌ها شخصيت چندفرهنگی خانواده بشری را بپذيرند و بدان احترام بگذارند. بدون مدارا، صلح نمی‌تواند وجود داشته باشد، وبدون صلح، توسعه و دمكراسی وجود نخواهد داشت.

٢.٤ ناشكيبايی ممكن است به شكل به حاشيه راندن گروه‌های آسيب پذير و محروم كردن آنان از مشاركت اجتماعی و اقتصادی، و نيز خشونت و تبعيض عليه آنان باشد. چنانچه در اعلاميه نژاد و تبعيض نژادی تاكيد شده است، “همه افراد و گروه‌ها حق دارند كه متفاوت باشند.”(ماده ١.٢)

ماده ٣ – ابعاد اجتماعی

٣.١ در دنيای مدرن، مدارا از هر زمان ديگری ضروری تر است. اكنون دورانی است كه با جهانی شدن اقتصاد و نيز با رشد روزافزون تحرك، ارتباطات، جمع گرايی و وابستگی متقابل، مهاجرت‌های وسيع و جابجايی جمعيت‌ها، گسترش شهرنشينی و دگرگونی رفتارهای اجتماعی رقم خورده است. از آنجاييكه هر بخشی از جهان با ويژگی تنوع و گوناگونی مشخص می‌شود، ستيزه و ناشكيبايی فزاينده هر منطقه ای را بالقوه تهديد می‌كند. اين امر محدود به يك كشور نمی‌شود، بلكه يك تهديد جهانی است.

٣.٢ مدارا بين افراد و در خانواده و سطوح اجتماع ضروری است. ترويج مدارا و شكل دادن به گرايشات ذهنی پذيرای صراحت، گوش كردن طرفين به همديگر و همبستگی بايد در مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها و از طريق آموزش‌های غيررسمی در خانه و در محل كار انجام پذيرد. رسانه‌های جمعی در موقعيتی قرار دارند كه نقش سازنده ای در فراهم آوردن گفتگو و بحث باز و آزاد ايفا می‌كنند، و می‌توانند ارزش‌های مدارا را اشاعه داده و خطرهای بی تفاوتی نسبت به رشد گروه‌ها و ايدئولوژی‌های ناشكيبا و متعصب را برجسته كنند.

٣.٣ همچنانچه در «اعلاميه نژاد و تعصب نژادی» يونسكو تاكيد شده است، راهكارهايی بايد بكارگرفته شوند كه برابری در كرامت و حقوق برای افراد و گروهها را در هنگام ضرورت تضمين نمايند. با توجه به اين امر، توجه ويژه ای بايد به گروه‌های آسيب پذير كه فاقد امكانات اجتماعی يا اقتصادی مناسب هستند معطوف شود كه بتوان حمايت قوانين و راهكارهای جاری اجتماعی را برای آنان بويژه در زمينه مسكن، اشتغال و بهداشت و درمان، فراهم نمود، به اعتبار فرهنگ و ارزش‌های آنها احترام گذارد، و پيشرفت و جامعه پذيری شغلی و اجتماعی آنان، بويژه از طريق آموزش، تسهيل شود.

٣.٤ شبكه‌های ارتباطی و پژوهش‌های علمی مناسب بايد برای هماهنگ سازی جامعه جهانی در پاسخگويی به اين چالش جهانی سامان گيرد، از جمله عوامل ريشه ای و راهكارهای مقابله موثر با آن از طريق دانش‌های اجتماعی بايستی مورد تحليل قرار گرفته و نيز پژوهش و مشاهده در راستای انجام توليد سياست و استاندارد گذاری توسط دولت‌های عضو صورت گيرد.

ماده ٤ – آموزش

٤.١ موثرترين وسيله جلوگيری از عدم تحمل و ناشكيبايی است. اولين گام در آموزش مدارا اين است كه حقوق مشترك و آزادی‌های مردم به ايشان آموزش داده شود، كه اين حقوق و آزادی‌ها مورد احترام آنان قرار گرفته و خواست آنان برای حمايت از حقوق و آزادی‌های ديگران فزونی يابد.

٤.٢ آموزش برای مدارا بايد به عنوان ضرورتی مبرم در نظر گرفته شود: از اينروست كه ترويج شيوه‌های آموزش عقلانی و سيستماتيك مدارا به منظور برخورد با عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سياسی و مذهبی ايجاد عدم تحمل و ناشكيبايی – يعنی ريشه‌های اصلی خشونت و محروم سازی ديگران – ضروری است. برنامه‌ها و سياست‌های آموزشی بايد به رشد و گسترش تفاهم، همبستگی و مدارا و شكيبايی در ميان افراد و همچنين گروه‌های قومی، اجتماعی، فرهنگی و زبانی و ملت‌ها ياری برساند.

٤.٣ آموزش برای مدارا بايد تاثيرات مقابل را كه به هراسيدن و محروم سازی ديگران می‌انجامد مورد هدف قرار داده و به جوانان كمك نمايد تا توانايی قضاوت مستقل، تفكر نقادانه و استدلال اخلاقی را در خود رشد دهند.

٤.٤ ما تعهد می‌كنيم كه برنامه‌های پژوهش دانش اجتماعی و آموزش برای مدارا، حقوق بشر و عدم خشونت را حمايت كرده و انجام دهيم. اين به معنای اختصاص دادن توجه ويژه به بهبود امر تربيت آموزگاران، مواد آموزشی، محتوای كتاب‌ها و متون درسی، و ديگر مواد آموزشی از جمله تكنولوژی‌های جديد آموزشی، با هدف آموزش شهروندان مسئول و حساس به حقوق ديگران كه نسبت به فرهنگ‌های ديگر دارای برخورد باز بوده و می‌تواند به آزادی ارج گذاشته و كرامت و گوناگونی انسانی را محترم داشته و از تنش‌ها و ستيزه‌ها جلوگيری نموده يا آنها را به شيوه‌های مسالمت آميز حل و فصل نمايد.

ماده ٥ – تعهد عمل

ما خود را متهد می‌سازيم كه مدارا و عدم خشونت را از طريق برنامه‌ها و سازمان‌هايی در زمينه آموزش، دانش، و فرهنگ و ارتباطات رواج دهيم.

ماده ٦ – روز جهانی برای مدارا

به منظور ايجاد آگاهی عمومی، تاكيد برخطرات ناشكيبايی و تعصب ودر واكنش با تعهد و عمل مجدد به حمايت از آموزش و ترويج مدارا، ما رسما روز ١٦ نوامبر را «روز جهانی برای مدارا» در هرسال اعلان می‌كنيم.

• برگردان: سهيلا وحدتی
• http://www.unesco.org/tolerance/declaeng.htm