بعد از توافق لوزان باج دهی ها با تمایل به تخفیف قیمت گاز به ترکیه شروع شد

روزنامه شرق امروز صبح به تاریخ 20 فرودین 94 خبری را به نقل از سایت تسنیم منتشر کرد مبنی بر اینکه حمید رضا عراقی معاون وزیر نفت در امور گاز در پاسخ به ادعای طرف ترک اعلام کرده است آمادگی کاهش قیمت گاز صادراتی به ترکیه را نداریم مگر اینکه قرارداد جدیدی نوشته شود و طبق آن قرارداد ترکیه حجم بیشتری گاز از ایران خریداری کند. “وی همچنین گفته است چون تعامل با دنیا و شرکای تجاری مثل ترکیه در دستور کار ماست، کتبا به ترکیه اعلام کردیم حاضریم بر سر این موضوع مذاکره و توافق کنیم تا پیش از دادگاه موضوع حل شود اما این موضوع نیاز به کار کارشناسی دارد که در سفر روز گذشته وزیر انرژی ترکیه به ایران امکان آن فراهم نبود.”

معاون وزیر نفت  همچنین گفته است که:” اقای زنگنه وزیر نفت ایران اعلام کرده بود اگر ترکیه آمادگی داشته باشد حجم بالاتری گاز از ایران بخرد، ایران هم آمادگی تغییر قیمت فروش گاز به ترکیه و امضای قرار داد جدید را دارد.

با توجه به اینکه قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی در جهان کاهش یافته است و از طرف دیگر قیمت گاز تابع قیمت نفت است، آمادگی این را داریم در صورت درخواست حجم گاز بالاتر از سوی ترکیه، قرارداد جدید را با قیمت پایین‌تر امضا کنیم.”

لازم است به اطلاع خوانندگان محترم برسانم که از سال 1996 ایران و ترکیه طی یک قرارداد 25 ساله گازی را با هدف صادرات سالانه تا 10 میلیارد متر مکعب گاز امضا کردند. از سال 2002 ایران روزانه 30 میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر می‌کند به طوری که ایران در سال 2013 با صدور حدود هشت میلیارد متر مکعب، پس از روسیه دومین تامین کننده گاز ترکیه است و طبق گزارش اداره آمار انرژی آمریکا، ایران از ژوئیه 2011 الی ژوئن 2012 میلادی گاز خود را به قیمت 505 دلار در برابر هر متر مکعب به ترکیه صادر کرده است. قیمت گاز طبیعی صادر شده به ترکیه مطابق با فرمولی ناشی از قیمت‌های نفت و فرآورده‌های نفتی و بازار جی سی سی ژاپن تعیین می‌شود و براساس شروط قراردادی، هر دو کشور در مدت سه سال می‌توانند نسبت به بازنگری مجدد قیمت گاز پیشنهادهایی ارایه کنند. ترکیه رایزنی برای کاهش قمیت گاز وارداتی از ایران را به سطح روسای جمهور کشانده است و رئیس جمهور ترکیه نیز بعد از ورود به ایران به قیمت گاز وارداتی از ایران اشاره کرد و گفت: “ما بخش اعظمی از گاز ایران را می‌خریم اما گران‌ترین گاز را می‌خریم.”رأی داوری بین المللی لاهه در مورد این ادعای ترکیه قرار است در ماه آوریل اعلام شود.
در اردیبهشت 91 نیزبراساس این بند از قرار داد  ،شرکت بوتاش ترکیه درخواست رسمی خود را به شرکت ملی گاز ایران مبنی بر کاهش قیمت صادرات گاز ارائه کرده است که پس از بررسی هایی که در شرکت ملی گاز ایران و با حضور نماینده شرکت بوتاش انجام شد مشخص گردید قیمت صادرات گاز ایران قیمتی عادلانه است و درخواست شرکت بوتاش مبنی برکاهش قیمت رد شد.  پس چگونه است که به یکباره ایران حاضر به تخفیف شده است؟!

البته بنا بر تحلیل «توگجه وارول سویم» پژوهشگر مسائل مربوط به امنیت انرژی در موسسه ترکیه قرن بیست و یکم ایران تا به حال نتوانسته است تا تولید گاز طبیعی خود را در یک مدت زمانی کوتاه در حدی که ترکیه می خواهد افزایش دهد. ایران برای این کار به دستکم سه تا پنج سال زمان نیاز دارد.”

اما توجه خوانندگان محترم را به این امر جلب مینمایم که:

1- نیاز شدید دولت یازدهم به منابع مالی و نیز به کسری عظیم بودجه 94 و

2- و با توجه به اظهارات مونیز وزیر انرژی امریکا که تحریمهای نفتی 6 ماه دیگر برداشته می شوند

3- همچنین بعلت اینکه بازار جهانی نفت خصوصا در شش ماه گذشته بعلت کمبود کاهش چشمگیر  تقاضای نفت   شاهد فزونی عرضه بر تقاضا بوده است و عمده‌ترین عامل کاهش قیمت جهانی نفت نیز همین عامل می باشد.

 4- وهم بازار جهانی و هم دولت روحانی و وزیر نفتش بعد از توافق لوزان  واقفند که با بازگشت ایران به جامعه جهانی و کاهش تحریم‌ها، صادرات نفت ایران افزایش خواهد یافت ولی این  امر خود  بر میزان عرضه در بازار نفت می افزاید و همین امر موجب کاهش  قیمت نفت خواهد شد و انتظار کسب در آمدهای عظیم برای ایران قابل تحقق نیست.

5- قبل از شروع تحریم ‌های پایان سال 91 ظرفیت تولیدی ایران از 4 میلیون و 100هزار بشکه به حدود 3 میلیون و 600هزار بشکه رسيد بود. بدین معنا که که به استخراج نفت  اضافه نشد، بلکه 500هزار بشكه هم ظرفیت تولید  پایین آمد.وتوليد کنونی  نفت ايران كمتر از ۲ ميليون و ۷۰۰ هزار بشكه در روز است كه با ظرفيت بالقوه و اسمي توليد نفت حدود يك ميليون و ۱۰۰ هزار بشكه فاصله دارد. و دلیل ان نیز از دست دادن مشتریان  است از اینرونمی ‌توان بلافاصله به رقم توليد وصادرات نفت پيش از تحريم دست يافت.

6- ایران بر اثر تحریمها بخشي از بازار خود را و مشتریان خود را از دست داده است و به رقباي نفتي همانند عربستان و روسیه و عراق و کویت واگذار شده است و باز پس گیری این بازار امری اگر چه ممکن ولی سخت است و نیازمند موقعیت قوی ایران در اوپک است.که با توافق لوزان که ایران را در موقعیت ضعیف ودر مهار قدرتهای خارجی  قرار داده است و به این ضعف نیز رقبای ایران واقفند ،موقعیت ایران هم در اوپک و هم چانه زنی در سهم مشاع ایران در پارس جنوبی و هم در دریای خزر در موضع پایین و ضعیف قرار می گیرد.

7- وطبق اقرار اقای زنگنه وزیر نفت در 27 بهمن 93 در صحن علنی مجلس نظام:  « وزارتخانه نفت در پرداخت حقوق کارکنان خود به مشکل برخورده است و با توجه به کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی، وزارت نفت پولی برای سرمایه گذاری در میادین مشترک ندارد.»

8- و باز طبق بر آورد وزیر نفت در مصاحبه با نشریه فایننشال تایمزدر اذرماه 92:” برای توسعه صنایع پتروشیمی کشور به ٧٠ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز داریم. “و نیز طبق براورد منصور معظمی معاون وزیر نفت  در گفت‌وگو با شانا: صنعت نفت برای نگهداشت، حفظ تولید و توسعه طرح‌های این صنعت سالانه به ٣٠ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد”یعنی چنانچه سرمایه‌گذاری برای چاه‌های نفت موجود به طور ساليانه انجام نشود، سالانه بین 10 تا 15 درصد از توليد افت مي‌كند. وچون به دلیل ناتوانی مدیریتی و تغییرهای مکرر در وزارت نفت این شرایط را به وجود آورده اند، میتوان گفت صنعت حداقل ده سال عقب مانده است.

9 – ا ز اینرو به دلیل عدم سرمایه‌گزاری‌های لازم و کافی در میادین نفتی و گازی ایران و نیز با توجه به وضعیت میادین و تاسیسات نفتی ایران، بنظر نمی‌رسد که بعد از رفع تحریم‌ها ،ایران بتواند صادرات نفت را به سرعت به رکوردهای قبلی برگرداند و این امر محتاج زمان است که دولت روحانی در دسترس ندارد.

10- همچنین طبق بر آورد اقای عراقی معاون وزیر نفت در امور گاز در 28 دی 93در یک نشست خبری: هم اکنون مصرف گاز کشور 140 تا 150 میلیارد متر مکعب است واین رقم در سال 96 به 300 تا 330 میلیارد متر مکعب می رسد واین به معنای آن است که طی سه سال آینده باید به اندازه 49 سال گذشته گاز تولید کنیم !

11- لذا هشدار که  در چنین  شرایط و تنگناها احتمال اینکه نظام ولایت فقیه و دولت روحانی براي به دست آوردن بازار خود و کسب در آمد منتظر، به محموله‌هاي  گازی و نفتی خود «تخفيف»  و در واقع باج دهند بسیار است.و اظهارات عراقی معاون وزیر نفت از قول وزیر نفت  در امر تخفیف قیمت گاز ارسالی به ترکیه  را میتوان در این راستا ارزیابی کرد.

شاید  یاد آوری شیوه و سبک نظام ولایت فقیه در زمینه خرید گاز از ترکمنستان برای درک رفتار فعلی دولت مفید باشد.
هم اکنون ایران روزانه  38 میلیون متر مکعب گاز ازترکمنستان  وارد می‌کند که در گذشته شاهد چندین بارقطع گاز رسانی از ترکمنستان  به ایران خصوصا در فصل سرما  بودیم.

در اردیبهشت 87  سید رضا کسایی زادره در گفتگو با خبرگزاری مهر  مدیرعامل وقت  شرکت ملی گاز ایران از آغاز دوباره صادرات گاز ترکمنستان به ایران خبر داد و گفت: ایران افزایش قیمت گاز وارداتی از این کشور را پذیرفته است و براساس توافق ایران و ترکمنستان، قرار شد قیمت گاز وارداتی ایران از ترکمنستان افزایش یابد.وی همچنین از اعلام میزان افزایش قیمت گاز وارداتی ایران از ترکمنستان به دلیل محرمانه بودن آن خودداری کرد .کسایی زاده در پاسخ به این پرسش که آیا ترکمنستان پذیرفته تا جریمه قطع یک باره و غیر قانونی گاز صادراتی خود به ایران را پرداخت کند؟ گفت: هم اکنون این موضوع در حال بررسی است!
جالب اینکه در اقای کسایی معاون زنگنه  قیمت گاز وارداتی از ترکمنستان را محرمانه تلقی میکند که رستم قاسمی، وزیر نفت دولت دهم، قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه به ازای هر متر مکعب را ۵۰ سنت، در قرارداد با پاکستان ۵۵ سنت و در قرارداد با عراق ۴۳ یا ۴۴ سنت اعلام کرد و بی . بی .سی نیز در 26 دیماه 86خبر از افزایش بهای گاز صادراتی ترکمنستان به ایران از 42 دلار  برای هر یک‌هزار متر مکعب به 75 دلار میدهد و نوشت  در این میان ترکمنستان خواستار افزایش این بها به 140 دلار است.
بگزارش سایت الف  در شرایطی که تركمنستان در بحران سال 86 به صراحت عدم اجابت درخواست خود براي افزايش قيمت گاز به ايران را علت قطع صادرات اعلام كرد و سرانجام نيز تا زماني كه قيمت گاز خود را به حدود 2 برابر افزايش نداد، راضي به برقراري مجدد صادراتش نشد.برای بار دوم باز هم آنان به خاطر افزايش قيمت بيشتر و در اوج سرما و در حالي كه ميدانستند در آن سرما ايران با كمبود و مضيقه در تامين گاز خانگي، صنايع و نيروگاه ها روبه روست، دست به اين اقدام زدند تا به خيال خود در مذاكرات قيمتي احتمالي دست بالا داشته باشند.

بر این اساس طبق قرارداد، فرمول قيمت گاز صادراتي به ايران هرچهار سال يك بار بايد بازنگري میشد، به همین دلیل اعلام مسائلي چون مشكلات فني يا موج سرما در آسياي ميانه صرفا بهانهاي شد تا در زمستان سال گذشته ایران را دوباره تحت فشار قرار دهند تا شاید عاملی باشد براي راضي شدن به افزايش قيمت بيشتر براي گاز تركمنستان.

جالب توجه است که در چانه زنی هایی از این دست ترکمنستان قادر به افزایش دوبرابری قیمت گاز صادراتیش با تهدید قطع ان  به ایران می باشد ، چرا بایستی وزارت نفت ایران به کاهش قیمت گاز صادراتیش به ترکیه تمایل داشته باشد؟

ژاله وفا

• بازنشر از انقلاب اسلامی