اصول درباره تحقيق و جمع آوري سند موثر شكنجه و ساير مجازات يا رفتار بيرحمانه، غيرانساني يا تحقيرآميز

١ هدف هاي تحقيق و جمع آوري سند موثر درباره شكنجه و ساير مجازات يا رفتار بي رحمانه، غيرانساني و تحقيرآميز (که پس از اين “شكنجه يا ساير بد رفتاريها” ناميده مي شود) شامل موارد زير است:

(الف) روشن کردن حقايق و ثابت کردن و اذعان به مسئوليت فرد و کشور براي قربانيان و خانواده هاي آنان؛
(ب) شناسايي و تعيين تدابير لازم براي پيشگيري از تكرار؛
(ج) تسهيل پيگرد و يا، در صورت اقتضا، مجازات انضباطي کساني که تحقيقات، مسئوليت آنان را نشان دهد و اثبات ضروريات دريافت خسارت و غرامت کامل از دولت، از جمله خسارت عادلانه و کافي و تامين وسايل براي بازپروري و مراقبت بهداشتي.

٢ دولت ها بايد اطمينان حاصل کنند درباره شكايت و گزارشهاي شكنجه يا بد رفتاري بي درنگ و به نحوي موثر تحقيق شود. حتي بدون وجود شكايت کتبي، اگر نشانه هاي ديگري وجود دارد که ممكن است شكنجه يا بد رفتاري انجام شده است، بايد درباره آن تحقيقات به عمل آيد. تحقيق کنندگان، که بايد مستقل از افراد مظنون به انجام شكنجه و سازماني که در آن خدمت ميکنند، باشند، بايد اشخاصي با صلاحيت و بي طرف باشند. آنان بايد به کارشناسان پزشكي يا کارشناسان ديگر دسترسي داشته، يا اختيار انجام
تحقيقات از طرف چنين کارشناساني را به دست آورده باشند. شيوه هاي مورد استفاده براي انجام چنين تحقيقاتي بايد از عالي ترين ضوابط حرف هاي برخوردار باشد و يافته هاي آنان بايد براي اطلاع عموم منتشر شود.

٣ (الف) نهاد تحقيق کننده بايد قدرت و الزام داشته باشد تمام اطلاعات لازم براي تحقيق و تفحص را به دست آور د.(١) اشخاصي که تحقيقات را انجام مي دهند بايد تمام منابع بودجه اي و فني لازم براي انجام تحقيقات موثر را در اختيار داشته باشند. آنان همچنين بايد اقتدار داشته باشند همه کساني را که در مقامي رسمي فعاليت دارند که گفته ميشود در شكنجه يا بدرفتاري شرکت دارند، وادار به حضور و دادن شهادت کنند. چنين اقتداري را بايد در مورد هر شاهد ديگري نيز داشته باشند. به اين منظور مقام تحقيق کننده بايد حق داشته باشد براي حضور شاهدان از جمله هر مقامي که گفته مي شود درگير بوده، احضاريه صادر و ارائه مدرك را تقاضا کند.
(ب) قربانيان ادعايي شكنجه يا بد رفتاري، شهود، افرادي که تحقيق مي کنند و خانواده هاي آنان بايد مصون از خشونت، تهديدهاي خشونت يا هر شكل ديگر ارعاب باشند که ممكن است به دنبال انجام تحقيقات مطرح شوند. کساني که به طور بالقوه در شكنجه يا بدرفتاري دخالت دارند بايد از هر شغلي که آنان را به صورت مستقيم يا غيرمستقيم در موقعيت کنترل يا اعمال قدرت بر شاکيان، شهود و خانواده هاي آنان، و کساني که مشغول تحقيق در زمينه شكنجه هستند، قرار مي دهد، کنار گذاشته شوند.

۴ به قربانيان ادعايي شكنجه يا بد رفتاري و نمايندگان حقوقي آنان بايد تشكيل هر جلسه دادگاه و دادرسي را اطلاع دهند و به اين جلسات و همه اطلاعات مربوط به تحقيقات دسترسي داشته و بايد حق داشته باشند مدارك ديگر ارائه دهند.

٥ (الف) در پرونده هايي که در آنها انجام شيوه هاي تحقيقاتي تثبيت شده، به دليل تخصص نا کافي يا احتمال عدم وجود بي طرفي، يا به علت وجود ظاهري الگوي سواستفاده يا ساير دلايل اساسي، مفيد و موثر نيستند، دولت ها بايد اطمينان حاصل کنند تحقيقات از طريق يك کميسيون تحقيق مستقل يا روندي مشابه انجام شود. اعضاي چنين کميسيوني بايد براساس شهرت خود به عنوان افرادي بي طرف، با صلاحيت و مستقل انتخاب شوند. آنان به ويژه بايد از تمامي افراد مظنون به ارتكاب شكنجه و موسسات و سازمان هايي که اين افراد ممكن است در خدمت آنها باشند، مستقل باشند. اين کميسيون بايد اختيار کسب کليه اطلاعات لازم براي انجام تحقيقات را داشته باشد و تحقيقات را چنان که در اين اصول پيش بيني شده انجام دهد. (٢)
(ب) در گزارشي مكتوب، که در محدوده زماني معقول تهيه مي شود، بايد محدوده تحقيق، روش ها و شيوه هاي مورد استفاده براي ارزيابي مدارك و همچنين نتيجه گيري ها و توصيه ها بر مبناي حقايق کشف شده و قانون حاکم درج شود. اين گزارش به محض تكميل بايد انتشار يابد. در اين گزارش رويدادهاي ويژه اي که وقوع آنها معلوم شده و مدارکي که چنين يافته هايي براساس آنها استوار است
نيز بايد به طور کامل توصيف شود و فهرست اسامي شهودي که شهادت دادند، به استثناي کساني که هويت آنان به خاطر محافظت از خود آنان پنهان نگهداشته شده، در آن باشد. دولت مربوطه بايد، در محدوده يك دوره زماني معقول، به گزارش تحقيق پاسخ دهد و، در صورت مناسب بودن، در پاسخ به اقدام هايي که بايد انجام شود، اشاره کند.

٦ (الف) کارشناسان پزشكي که در تحقيق درباره شكنجه يا بدرفتاري شرکت دارند در کليه مواقع بايد مطابق عاليترين معيارهاي اخلاقي رفتار کنند و، به ويژه، پيش از انجام هر معاينه بايد رضايت آگاهانه به دست آورند. معاينه بايد با ضوابط تثبيت شده حرفه پزشكي مطابقت داشته باشد. معاينات به ويژه بايد به طور خصوصي تحت کنترل کارشناس پزشكي بدون حضور عناصر امنيتي و ساير ماموران دولتي انجام شود.
(ب) کارشناس پزشكي بايد بلافاصله گزارش دقيق مكتوب تهيه کند که بايد حداقل به موارد زير در آن اشاره شود.
(اول) شرايط و اوضاع و احوال مصاحبه: نام شخص مورد نظر و نام و وابستگي افراد حاضر در معاينه؛ زمان و تاريخ دقيق، محل، نوع و نشاني موسسه اي (از جمله هر جا مناسب باشد، شماره اتاق) که معاينه در آن در حال انجام است (مثلا مرکز بازداشت، درمانگاه يا خانه)؛ اوضاع و احوال شخص مورد نظر در زمان معاينه (مثلا ماهيت هرگونه محدوديتي هنگام رسيدن يا در طول معاينه، حضور
نيروهاي امنيتي در طول معاينه، طرز رفتار همراهان زنداني يا سخنان تهديدآميز به معاينه کننده)؛ و هر عامل مربوطه ديگري؛
(دوم) تاريخ و سابقه: سابقه مشروح از شرح حال شخص مورد نظر به گونه اي که در طول مصاحبه داده شده، از جمله روش هاي ادعايي شكنجه يا بدرفتاري، زمان هايي که گفته مي شود شكنجه يا بدرفتاري انجام شده و کليه شكايت ها از نشانه هاي جسمي و رواني،
(سوم) معاينه جسمي و رواني: سابقه کليه يافته هاي جسمي و رواني درباره معاينه باليني، از جمله آزمايش هاي تشخيصي مناسب و، در صورت امكان، عكسهاي رنگي از کليه جراحت ها؛
(چهارم) اعلام نظر: تفسير و تعبير درباره رابطه احتمالي يافته هاي جسمي و رواني با شكنجه يا بد رفتاري احتمالي . توصيه اي براي هرگونه مداواي دارويي و رواني ضروري و يا معاينات بيشتر بايد ارائه شود؛
(پنجم) معرفي: گزارش بايد کساني که معاينه را انجام داده اند به وضوح معرفي کرده و امضا شده باشد.
(ج) گزارش بايد محرمانه بوده و به اطلاع شخص مورد نظر يا نماينده معرفي شده او رسانده شود.
نظرات شخص مورد نظر و نماينده او درباره روند معاينه بايد خواسته و در گزارش ثبت شود. گزارش بايد به صورت مكتوب، و هر جا مناسب باشد، به مقام يا نهاد مسئول براي تحقيق درباره ادعاي شكنجه يا بدرفتاري ارائه شود. اين مسئوليت دولت است اطمينان حاصل کند گزارش به صورت امن به اين
اشخاص تحويل شود. گزارش نبايد در اختيار هيچ شخص ديگري گذاشته شود، مگر با رضايت شخص مورد نظر يا با اجازه دادگاهي که اختيار انجام چنين کاري را داشته باشد.

*
مجمع عمومي در قطعنامه٨٩/ ۵۵ ، پارگراف ٣، توجه دولت ها را به اصول مربوط به تحقيق و جمع آوري اسناد شكنجه و ساير مجازات يا رفتار بي رحمانه، غيرانساني يا تحقيرآميز که به قطعنامه ضميمه شده جلب و آنها را به شدت ترغيب کرد درباره اين اصول به عنوان ابزاري مفيد در تلاش ها براي مبارزه با شكنجه بينديشند.
(١) تحت شرايط خاص، اصول اخلاق حرفه اي ممكن است اقتضا کند اطلاعات، محرمانه نگهداري شوند. اين اقتضائات بايد محترم شمرده شوند. 
(٢) به پانويس (١) بالا نگاه کنيد.

برگرفته از تارنمای مرکز اطلاعات سازمان ملل – تهران