به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری فارس به نقل از مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی، در سال های ابتدایی انقلاب، اغلب چهره های برجستۀ سیاسی و نظامی رژیم پهلوی در خارج از کشور دسته و گروهی تشکیل داده و مشغول برنامه ریزی و طراحی اقدامات مختلف برای براندازی جمهوری اسلامی بودند. گروه ها و دستجات ریز و درشت سلطنت طلب که در رؤیای بازگشت به ایران بودند در کشورهای مختلف حول افرادی مثل اشرف پهلوی، بختیار، اویسی، علی امینی، آریانا و پرویز ثابتی جمع شده بودند. اما از یک نفر خبری نبود: ارتشبد حسین فردوست، دوست صمیمی شاه از دوران کودکی، رئیس دفتر ویژه اطلاعات دربار و قائم مقام سابق ساواک.
طیف نزدیک به شاپور بختیار تا مدت ها او را ساکن ایران و همکار پنهان سیستم اطلاعاتی جمهوری اسلامی معرفی می کردند. گاهی هم اخبار و شایعاتی مبنی بر دیده شدن او در برخی کشورهای خارجی و دیدار با عناصر ضدانقلاب منتشر می شد.
تا سالها هیچ کس خبری از فردوست نداشت تا اینکه ناگهان زمزمه های دستگیری فردوست در ایران شنیده شد؛ سال ۱۳۶۴. مدتی بعد ظاهر شدن فردوست در قاب صدا و سیمای جمهوری اسلامی و بیان خاطراتش از رژیم پهلوی همه را غافلگیر کرد. فردوست در سال ۱۳۶۶ درگذشت و با انتشار کتاب خاطرات او– که تدوین‌شده ی دست نوشته های دوران بازداشتش بود- در سال ۱۳۶۹، مشخص شد فردوست در پاییز ۱۳۶۲ دستگیر شده و به خاطر ملاحظات امنیتی خبر آن اعلام نشده است.
آنچه در ادامه می آید، شرح ماجرای شناسایی و دستگیری فردوست از زبان یکی از مسئولان رسیدگی به پرونده او است که برای نخستین بار منتشر می‌شود.
بررسی پرونده فردوست از چه سالی شروع شد؟
فکر می‌کنم اواخر سال ۵۹ بود که در اسناد لانه جاسوسی مطلبی درباره فردوست گیر آمد که او را مغز متفکر رژیم شاه معرفی کرده بود. خوب، برای ما این سؤال پیش آمد که این مغز متفکر کجاست و کجا باید دنبالش بگردیم؟ البته پیش از این در مسائلی مثل کودتای نوژه از بقایای ساواک و سلطنت طلب ها سرنخ داشتیم. از اواخر سال ۵۹ شروع کردیم روی ساواک کار کردن که تشکیلاتش چطور بوده و افراد اصلی اش چه کسانی بوده اند و چند هزار پرسنلش چه اوضاعی دارند و این مسائل. خوب، بخشی از آنها بخاطر پیگیری بحث های مالی و حقوقشان با اطلاعات نخست وزیری مرتبط بودند، ولی کار اطلاعاتی منسجمی روی ساواک نشده بود. اداره هشتمی ها هم که کارشان ضدجاسوسی بود با همان اطلاعات نخست وزیری مرتبط شده بودند و کار می کردند.
ما با بررسی اسناد متوجه شدیم که فردوست یک عنصر مهم این تشکیلات بوده و از بدو سلطنت محمدرضا تا آخرین روز هم در پست های مهم و کلیدی حضور داشته است. معروف بود که مقدم، روزها رئیس ساواک و فردوست، شب ها رئیس ساواک است. لذا روی موضوع فردوست متمرکز شدیم که او را بیابیم. آن زمان اغلب چهره های سرشناس رژیم پهلوی خارج از کشور بودند. ما هرچه در بین ضدانقلاب خارج از کشور دنبال کردیم، اثر و ردی از او نیافتیم.
آن زمان دسترسی ها و کسب اطلاعات از ضدانقلاب خارج از کشور چطور بود؟
ارتباط و تسلط خوبی داشتیم. این مساله دلایل مختلفی هم داشت. آن زمان معروف بود که سلطنت طلب ها دنبال منافع شخصی خودشان و حفظ موقعیت خودشان هستند. لذا اگر این ویژگی افراد را می شناختیم، راحت تر رویشان کار می کردیم. خیلی از کسانی که در داخل کشور رویشان زوم می شدیم، می دیدیم که فلان فامیلشان خارج است و ارتباط دارند. ما از طریق این فامیل داخل ایران با او ارتباط می گرفتیم. مثلا همکاری این فرد ساکن داخل را جلب می کردیم و می گفتیم برو فلان فامیلتان را با ادبیات خودت قانع کن با ما همکاری کند، ما هم متقابلاً امتیازهایی به او می دهیم. به همین خاطر تسلط و اشرافمان در بین ضد انقلاب خارج بالا بود.
ما دنبال عناصر مهم ضدانقلاب بودیم. مثلا پرویز ثابتی برایمان مهم بود، چون رئیس اداره امنیت داخلی ساواک بود و مسائل مربوط به گروه های داخلی را او مدیریت می‌کرد. بعداً هم در بررسی پرونده ها به این رسیدیم که برخی اسناد و مدارک پرونده‌ها– خصوصاً گروه ها و افراد را- در اختیار خودشان گذاشته بودند و حتی وارد سیستم اداری هم نکرده بودند، یا با خود به خارج برده بودند.
گفتید در خارج کشور دنبال فردوست گشتید ولی ردی نیافتید.
بله، ما در خارج سرنخ هایی که از فردوست بود را دنبال کردیم، ولی ردی از او نیافتیم و دیدیم نه، کسی او را ندیده است. آمریکا، آمریکای لاتین، کانادا، اروپا، ترکیه، حتی کاستاریکا که هژبر یزدانی، سرمایه دار مشهور و عضو تشکیلات بهاییت آنجا بود را بررسی کردیم، روزنامه ها و مجلات ضدانقلاب را بررسی کردیم؛ ولی ردی از حضور او یا ملاقاتش با کسی نبود. ما به مراکز تجمع ضدانقلاب در خارج دسترسی داشتیم. مثلاً یک کودتایی داشتند سلطنت طلب ها به نام کودتای شبکه نیما. خوب، در آن جریان خیلی از کسانی که روی آنها کار می کردیم در پاریس با اشرف یا با ثابتی مرتبط بودند، علی امینی جبهه نجات را تشکیل داده بود و ما رد آنها را داشتیم. ولی هیچ خبری از فردوست نداشتیم.
لذا به این نتیجه رسیدیم که فردوست می تواند در ایران باشد، یعنی لااقل سرنخ هایی را می شود پیدا کرد که احتمال حضورش در ایران را تقویت می‌کند. آن زمان ما در داخل هم یک شبکه پنهان از ساواکی های قدیمی که به هر دلیلی در داخل کشور مانده و بریده بودند و با ما همکاری می کردند،تحت هدایت خود داشتیم که در پوشش ضدانقلاب داخلی فعال بودند. ما خیلی افراد را از طریق همین شبکه می گرفتیم، مثلا طرف می آمد با این شبکه ی تحت نظر ما همکاری می کرد و رویش سوار می شدیم و نهایتا به دستگیری یا کشف خطوط ارتباطی اش منجر می شد. ما به این افراد یک خطی را دادیم که در ارتباط گیری هایتان با ضدانقلاب داخل، درباره فردوست پرس و جو کنید و ببینید خبری از او دارند؟ ردی هست یا نه؟
همزمان شنود تلفن چهار، پنج نفر از افراد مهم ساواک که در داخل بودند و بعضاً هم داشتند با جمهوری اسلامی همکاری می‌کردند را شروع کردیم. از جمله این افراد، کسی بود که مسئول اداره دهم ساواک بود. آدمی بود که واقعاً سواد اطلاعاتی و مطالعاتی بالایی داشت و در رفتارش هم مشخص بود. او با بچه های نخست وزیری مرتبط بود، ولی ما به او هم مشکوک بودیم.
در جریان این جمع آوری ها، به چند سرنخ مهم رسیدیم. اول اینکه گفتند فردوست بعد از انقلاب در ایران دیده شده است. این برای ما یک سؤال شد که یک عنصر به این رده بالایی که در اسناد هم دیده بودیم از ابتدای دوران محمدرضا شاه با انگلیس مرتبط بوده؛ چرا از ایران خارج نشده؟ هم سفارتخانه های انگلیس و آمریکا و کشورهای اروپایی می توانستند او را خارج کنند، هم ضدانقلاب ها که خط خروج از کشور داشتند. خوب، این فرد با این دسترسی ها، چرا از ایران خارج نشده است؟ ولی هیچ سرنخی از فعالیت او با شبکه های ضدانقلاب نداشتیم. چون ما در ضدانقلاب داخل هم، دسترسی های بسیار خوبی داشتیم، حتی خط خروج داشتیم، یعنی اگر کسی از ضدانقلاب می خواست از ایران خارج شود، می آمد با شبکه ما ارتباط می گرفت. از آن طرف، ارتباطات پرویز ثابتی را هم داشتیم که چه سفرهایی می رود و چه می کند.
نتیجه دوم، محصول آن فرآیند شنود چندین ماهه ی ساواکی های داخل بود. دیدیم یک بار فردی با آن مسئول سابق اداره دهم ساواک تماس گرفت و از فردوست– با عنوان و لقبی که بین خودشان مرسوم بود- نام برد و گفت او را چند وقت پیش دیده ام و مریض هم بوده است. خوب، این برای ما خیلی کشف مهمی بود و با آن خبرهای قبلی منابعمان هم تطبیق داشت. حالا باید می فهمیدیم این فردی که پشت تلفن گفته فردوست را دیده، چه کسی است. شروع کردیم با همان امکانات آن موقع و کارهایی مثل تطبیق صدا، رد آن تماس را گرفتن. رسیدیم به اینکه یک پزشکی از پزشکان مورد اعتماد ساواک، فردوست را معاینه کرده. بعد از آن لیست پزشکان معتمد ساواک را بررسی کردیم و به یک پزشک متخصص گوش و حلق و بینی رسیدیم که اگر کسی فردوست را معاینه کرده باشد، احتمالاً این فرد است.
آن شبکه داخلی ما اغلب عملیاتی های ساواک بودند و با مدیران نسبتی نداشتند، یک سناریو و طرحی را چیدیم تا یکی از آنها در پوشش مناسب برود سراغ این دکتر و اعتمادش را جلب کند و طی دو سه جلسه با او کم کم مرتبط شود. این نقشه جواب داد و آن پزشک در صحبت هایش گفته بود که چند ماه قبل او را معاینه کرده است. دوبار هم او را دیده است: یک بار در یک خانه، و یک بار هم در خیابان قرار گذاشته اند. خلاصه مطمئن شدیم که این اخبار درست است.
این مربوط به چه سالی بود؟
حدودا ابتدای سال ۶۲. چون از زمانی که ما از این دکتر به خود فردوست رسیدیم، چندماه بیشتر طول نکشید. این دکتر شد سوژه جدید ما. روی پرونده او هم تحقیقاتی کردیم و دیدیم جزو پزشک های ساواک بوده و خودش هم عضو سازمان بوده، با اداره کل های مختلف ساواک هم مرتبط بود. روش ما این بود که ابتدا درباره سوژه اطلاعات مختلف مربوط به او، از جمله نقاظ ضعف و قوت سیاسی اجتماعی مالی و شخصی اش را بررسی می کردیم و بعد جمع بندی می کردیم که چگونه با او تعامل کنیم. خوب، این دکتر هم در کارنامه اش ضعف هایی داشت. مهمترینش هم عضویت در ساواک بود و در حالی که در آن دوران– دهه شصت- او جزو پزشک های تقریباً مطرح مجامع پزشکی و دانشگاهی بود. همه را جمع بندی کردیم و دیدیدم امکان جلب همکاری اش وجود دارد.
حکم بازداشت او را گرفتیم و یک روز عصر، آخر وقت به عنوان بیمار از مطب او که در کریمخان بود وقت گرفتیم. رفتیم آنجا، خودش و منشی اش بودند. ما رفتیم داخل اتاق و به او گفتیم منشی را رد کن برود، با تو کار داریم. منشی را فرستاد، رفت. بعد به او گفتیم شما درست است که الان به لحاظ علمی شخصیت مطرحی هستید، اما کارنامه ات پیش از انقلاب این است و باید بررسی شود و این هم حکم بازداشتت. همانجا برید و سست شد و گفت از من چه خواهید؟ بگویید تا برایتان بگویم. ما هم همان اول بحث، اسم فردوست را مطرح نکردیم، گفتیم در این سال ها کدام چهره های ساواک سراغت آمده اند و ارتباطاتت چه بوده؟ او هم شروع کرد جواب دادن و دو سه ساعت صحبت کرد. حتی درباره آن فردی که منبع ما بود و سراغش فرستاده بودیم هم صحبت کرد و اطلاعات مربوط به او را هم گفت. ما هم بین حرفهایش درباره فردوست پرسیدیم. گفت بله، دو بار او را دیده ام، یک بار در یک خانه و یک بار هم در فلان خیابان. نهایتاً هم یک تعهدنامه از او گرفتیم که درباره همکاری ات با ما به کسی چیزی نگو و از این به بعد با هم کار می کنیم.
یکی از چیزهایی که از او گرفتیم، یک آدرس بود که گفت فردوست را آنجا معاینه کرده‌ام. خانه پدری فردوست بود سمت میدان انقلاب، کنار دانشگاه تهران. جالب بود که در این منطقه تعدادی از نماینده های مجلس ساکن بودند و یک منطقۀ تقریباً حفاظت شده بود، کیوسک کمیته و شهربانی داشت و تردد در آنجا محدود و کنترل شده بود. ما هم تصمیممان این شد که همین امشب باید برویم این خانه را چک کنیم، چرا؟ چون این احتمال وجود داشت که این پزشک، همین امشب با آن فرد رئیس اداره دهم ساواک یا فرد دیگری تماس بگیرد و درباره فردوست هشدار بدهد و سرنخ از دست برود.
چند نفر بودید؟
سه نفر. حساسیت قضیه هم این بود که می خواستیم تیم عملیات نبریم که نیروهای شهربانی و انتظامی محله حساس نشوند و محیط اصطلاحاً سفید بماند. دیروقت و آخر شب بود. رفتیم آنجا و درب هم که نمی توانستیم بزنیم، بگوییم ما آمدیم، لذا از منزل کناری وارد خانه شدیم، یک حیاط بود که دورش چند تا اتاق بود. شروع کردیم دانه دانه درب اتاق ها را باز کردن. درب یک اطاق را باز کردم، دیدم یک نفر پشت به در و رو به دیوار نشسته و خم شده روی یک رادیو و دارد رادیو گوش می کند. بلند گفتم «به به، آقای حسین فردوست! چطوری؟ خوبی؟» هول شد برگشت نگاه کرد و ما را دید و گفت «بله، بله بفرمایید.» این را که گفت ما مطمئن شدیم و گفتیم «تو آسمون ها دنبالت می گشتیم، روی زمین پیدایت کردیم.»
چهره اش قابل شناسایی بود؟ آیا تغییر چهره داده بود؟
دقیقاً یادم نیست که ریش داشت یا نه. گمانم ته ریش گذاشته بود. خلاصه گفتیم چطوری؟ گفت من در خدمتتان هستم. گفتیم وسایلت را جمع کن برویم، گفت آماده هستم، برویم.
هیچ مقاومتی نکرد؟
نه، اصلاً. خیلی راحت برخورد کرد. وسایلش را یک چک کلی و مختصر کردیم و همان شب او را بردیم. با توجه به اینکه کیس فردوست را که در این مدت پیگیری می کردیم، کیس مهمی بود، از همان ابتدا او را با نام دیگری– گمان می‌کنم سرهنگ حسینی- در بازداشتگاه ثبت کردیم. چون هم سؤالات خودمان اهمیت زیادی داشت که چنین فردی با چنین جایگاه و ارتباطاتی چرا در داخل مانده و مشغول چه کاری است؟ هم از طرف دیگر اخبار و تحلیل های خارج از کشور درباره او متناقض و مرموز بود. لذا تصمیم گرفتیم اعلام نکنیم فردوست را گرفته ایم و همین خط مبهم بودن سرنوشتش را حفظ کنیم. به او هم گفتیم به هیچ وجه اسمت را به سایرین نگو و فقط ما که با تو مرتبط ایم، می دانیم و کارهایت را با ما مطرح کن، گفت باشد. همان شب به مسئولین بالادستیمان گفتیم که فردوست را گرفته ایم، کسی باورش نمی شد. فکر می کنم مسئول بالادستی ما گفت مطمئنید؟ حتمی است؟ بگویم به آقا محسن [رضایی]؟ گفتیم بله، خیالتان راحت باشد، مسأله هم سری است و خواهشاً شما محدود اطلاع رسانی کنید. فردایش رفتیم پیش آقای ری شهری که دادستان دادگاه انقلاب ارتش بود و برایشان توضیح دادیم و گفتیم به خاطر این ملاحظات با اسم مستعار ثبت اش کرده ایم و ایشان هم گفت، باشد، و همه چیز روال عادی اش را طی کرد.
اوایل بازجویی سؤال اصلی ما این بود که تو چرا در ایران هستی و در این سال ها مشغول چه کاری بودی؟ بعد از مدتی که بازجویی اش کردیم، متوجه شدیم نرفتنش به خاطر این بود که واقعاً به هیچ کس اعتماد نداشت و سرنخ های ارتباطی اش هم کور شده بود. روزهای حاکمیت دولت موقت هم با آنها و مهندس بازرگان مرتبط بود و آنها هم گفته بودند خارجت می کنیم، ولی عملی نشده بود و او مستاصل مانده بود.
ماجرای ارتباط او با دولت موقت و مهندس بازرگان چه بود؟
ما اینها را بعد از دستگیری از خودش شنیدیم. توضیح داد که یک فردی رابط بین او و دولت موقت بوده، مهندس بازرگان هم گفته بود او را از ایران خارج کنید. یک قراری هم تعیین کرده بودند که او را منتقل کنند و مهندس بازرگان هم در جریان جزئیات این ماجرا بود. قراری در میدان هفت تیر با او گذاشته بودند که بیاید سر قرار و با رابط آنها ارتباط بگیرد، در ذهنم هست آن ساعتی که قرار گذاشته بودند آنجا شلوغ می شود– حالا دقیق یادم نیست تجمعی، میتینگی، درگیری‌ای، چیزی بوده- و اینها نمی توانند هم را پیدا کنند و مسأله منتفی می‌شود. خوب، این مساله، مهم بود و ما برای بررسی صحت و سقم این حرف، تصمیم گرفتیم برویم سراغ آقای بازرگان.
چه زمانی؟
همان موقع، حدود بیست روز، یک ماه بعد از دستگیری فردوست. آن زمان آقای بازرگان نماینده مجلس بود. ما رفتیم مجلس نزد آقای هاشمی و گفتیم ما فلانی را بازداشت کرده ایم و چنین حرفی مطرح شده و ما می خواهیم با بازرگان صحبت کنیم. گفت چطوری؟ گفتیم همین جا یک اتاقی در اختیار ما بگذارید با او صحبت کنیم. آقای بازرگان را دعوت کردند و با او صحبت کردیم و او گفت بله، همینطور بوده. بالاخره آن موقع دیدگاه جبهه ملی و نهضت آزادی اینطور بود که از سر و صدا و اعتراضات غرب هراس داشتند.
چرا آقای بازرگان می خواست فردوست را فراری دهد؟ تحلیلش چه بود؟
می خواست او اعدام نشود، پنهان هم نمی کرد. چون ابتدای انقلاب آقای خلخالی از طرف امام حکم داشت و سران رژیم قبل را محاکمه می کرد. خوب، آقای بازرگان چنین اعتقادی نداشت. به ما گفت حالا او را می گرفتند می کشتند چه اتفاقی می افتاد؟ ما دنبال کشتار و محاکمه نبودیم و این حرف ها. چون اساساً نهضت آزادی نگاهش این بود که حداکثر شاه می ماند و سیاست های رفورمیستی و اصلاحی در چارچوب همان رژیم شاه پیاده می شود. گفتگوی ما با آقای بازرگان حدود یک ساعت، یک ساعت و نیم طول کشید.
چقدر طول کشید تا به پاسخ سؤال اولیه خود درباره اینکه چرا فردوست داخل ایران مانده و مشغول چه کاری بوده، برسید؟
همان یکی دو ماه اول. چون اطلاعاتش را که گرفتیم و با اخبار و اطلاعات بیرونیمان تطبیق دادیم به این نتیجه رسیدیم.
در چند سال بعد از انقلاب، سلطنت طلبان به خصوص طیف بختیار که خارج از کشور و مخالف فردوست بودند، مطرح می‌کردند که او از همان ابتدا با انقلاب همدست شده و تشکیلات امنیتی ایران را که آنها از آن بعنوان ساواما نام می بردند ، هدایت می کند. پس از اعلام خبر دستگیری فردوست، یکی از سؤالاتی که مطرح می شود این است که با توجه به نا امید شدن فردوست از خروج از کشور و عدم اعتمادش به سایرین؛ چرا خودش را معرفی نکرد؟ او خودش پنهان شده بود یا دستگاه های امنیتی ما پیدایش نمی کردند؟
او فقط در محیط های محدود خانوادگی اش حاضر بود. دستگیری فردوست به تناسب نظامی بودنش باید توسط یک بخش دیگری پیگیری می شد، به تناسب جایگاهش در ساواک باید توسط ما پیگیری می شد. ما اصلاً آن زمان اطلاعی از اینکه برادرش نصرت الله که او هم سپهبد بوده سال ۵۸ بازداشت شده و اطلاعاتش را داده، نداشتیم. یعنی انسجام و هماهنگی کاملی بین دستگاه های مختلف نبود که اطلاعات تجمیع بشود.
وقتی فردوست دستگیر شد،خانواده اش هم پذیرفتند خبر دستگیری او را منتشر نکنند؟
بله، به آنها گفتیم اگر می خواهید کمکش کنید، هیچ خبری از دستگیریش نقل نکنید. ما پس از آن بازه ی زمانی یکی دو ماهه که مطمئن شدیم فردوست دنبال فعالیت ضدانقلابی و توطئه و طرح و کودتایی نبوده، دیگر اطلاعاتش از دوران فعالیتش در رژیم پهلوی برایمان مهم شد، چون از ابتدا به محمدرضا نزدیک بود و در دوران سلطنت او هم پست های مهمی داشت. از آن طرف هم در رسانه های ضدانقلاب خارج از کشور این خط خبری را تقویت کردیم که فردوست در فلان کشور دیده شده و با فلان فرد ملاقات داشته، چند وقت بعد خبر منتشر می کردیم در آمریکا دیده شده و همینطور فضای ابهام حول او را دامن می زدیم و برای شبکه منابعمان آورده اطلاعاتی داشت.
از این طرف بازجویی هایش هم تفصیلی و ریز جلو می رفت و درباره مسائل مختلف کلیدی امنیتی و اطلاعاتی دوره محمدرضا صحبت می کرد. ساختار ساواک، اتفاقات مهم دوره پهلوی، کیس های اطلاعاتی، اختلافات داخلی، روابط اطلاعاتی رژیم پهلوی با انگلیس و آمریکا و اسرائیل و امثال این. فردوست همچنان یک کیس سری بود و هرچند وقت یکبار اگرگزارشی هم از روند بازجویی هایش می دادیم، محدود به چند نفر مسئولین مرتبط بود.
شما صحت و سقم اطلاعاتی را که فردوست بیان می کرد، چک می کردید؟
بله، تا حدی که می توانستیم چک می کردیم. بخصوص چیزهایی که نمی دانستیم. مثلا یک فردی را معرفی کرد بعنوان یکی از مسئولین یک شبکه جمع آوری که به شبکه بی سیم معروف شد. ما هم تا آن زمان این فرد را در اطلاعاتمان نداشتیم. رفتیم سراغ او، راحت در خانه اش نشسته بود و داشت زندگی می‌کرد. او را برداشتیم بردیم مراکز مختلف این شبکه را نشان داد و تجهیزاتشان را کشف کردیم. یکی از دلایلی که ما سریع رفتیم دنبال شبکه بی‌سیم، این بود که اگر الان همه اطلاعاتش را نداریم، لااقل برویم به آن ضربه بزنیم که یک وقت در فرآیند فعالیت های ضدانقلابی بر علیه جمهوری اسلامی فعال نشود.
جایی حس کردید فردوست دارد اطلاعات فریب می دهد؟
نه، واقعاً دلیلی نداشت این کار را بکند. چون خیلی جاها دارد خاطره تاریخی می گوید. از سویی اطلاعاتی که درباره افراد یا برخی جریان ها بیان می کرد، وقتی می رفتیم چک می کردیم، می دیدیم دقیق است و واقعیت دارد. مثلاً فلانی با انگلیس مرتبط است، فلانی در فلان ماجرا چنین نقشی ایفا کرده و امثال اینها. برخی مسائلی هم که بیان می کرد، خوب، خاطرات و رخدادهای تاریخی بود که منحصر به خودش بود، چون در آن فضا حضور داشته است.
چه شد که دستگیری فردوست علنی شد؟
پس از آن که تخلیۀ اطلاعاتی او تمام شد، مسأله اموالش مطرح شد. دیدیم اموال متعددی در مناطق مختلف کشور دارد و جالب بود که اغلب آنها دست نخورده و مصادره نشده بود و بعضی هم مصادره شده بود. با توجه به اینکه هنوز دستگیری اش خبری نشده و امکان طی شدن فرآیند قضائی نبود، گفتیم چه کنیم؟ مشورت کردیم و از طریق آقای ری شهری مسأله را با امام مطرح کردیم. ایشان فرمودند می تواند اموالش را به بنیاد ۱۵ خرداد هدیه کند که آن زمان مسئولیتش با آقای حجت الاسلام شیخ حسن صانعی بود. ما هم این مسأله را به فردوست گفتیم و او هم در یک کاغذ با دستخط خودش نوشت که اینجانب حسین فردوست فرزند سیف الله به شماره شناسنامه فلان، کلیه اموال و دارایی های خود که لیستش را هم داشتیم به بنیاد ۱۵ خرداد هدیه می کنم. خوب، اجرایی شدن این فرآیند مستلزم این بود که این نامه در سیستم اداری برخی نهادها گردش کار داشته باشد. این اتفاق که افتاد، کم‌کم همه متوجه شدند که فردوست دست ماست و خبرش پخش شد و به خارج از کشور هم رسید.
در ایام بازجویی زندگی روزمره او چگونه بود؟
خودش آدم خاصی بود و عادت های مخصوص خودش را داشت. مثلاً ما بعد از مدتی دیدیم اصلاً برای خشک کردن بدنش از حوله استفاده نمی‌کند و با دستمال کاغذی خودش را خشک می کرد. بعد از مدتی که بازجویی ها خوب جلو رفت کم‌کم تسهیلاتی برایش فراهم کردیم، داروهای کنترل بیماری اش، غذایی که می خواست، چیزهایی که می خواست را می گرفتیم، یا حتی بعضی چیزها را می گفت فامیل هایش برایش می آوردند. رادیو تلویزیون و روزنامه هم در اختیارش قرار دادیم. گاهی گزارش و مطالبی که ضدانقلاب درباره اش می نوشت را هم می دادیم بخواند.
در این چند سال صبح و شب ما با او در تعامل بودیم، به انگلیسی و خصوصاً فرانسه هم مسلط بود و بعضی وقت ها که از بازجویی خسته می شدیم، برایمان کلاس فرانسه می گذاشت.
فردوست کسی است که از کودکی در محیط دربار و سلطنت رشد کرده، با افراد مذهبی تعاملی نداشته و اطرافیانش تقیدات مذهبی و اخلاقی چندانی نداشته اند. در این مدت که با شما در تعامل بود نگاهش به مذهبی ها و انقلابی ها چه بود؟ شما را چطور فردی می دید؟
در ذهنش تصورات دیگری بود، ولی وقتی آمد دید چندتا جوان با اعتقاد حاضرند وقت و زندگیشان را فدای عقیده و هدف و نظامشان کنند و دنبال پاداش و اضافه کار و اینها هم نیستند، ذهنیتش تغییر کرد. به ما می گفت شما فرشته‌اید، من در آدمی زادها چنین کسانی را نمی توانم پیدا کنم. می گفتیم نه بابا، خیلی ها اینطوری هستند. او بچه های ما را با افراد ساواک و بازداشتگاه های زمان شاه مقایسه می کرد و می گفت نظام با شماها ادامه پیدا می کند، چون زندگیتان را وقف هدفتان کرده اید و حرف هایی از این دست. اوایل در ذهن امثال او این بود که خط شوروی یا انگلیس در انقلاب غالب است و کار دست آنهاست، ولی بعد آمد دید نه، فضا واقعاً تغییر کرده است.
او را با کسی رو در رو کردید؟
آن دو سه سال اول نه، فکر نمی کنم. ولی بعد از اینکه همکاران سایر بخش ها هم فهمیدند او پیش ماست، می آمدند سؤالاتشان را با او مطرح می کردند و جواب می گرفتند.
بعد از مدتی با برخی افراد ضد انقلاب هم خانه شد؟
بله، با تعدادی از اعضای حزب توده مثل احسان طبری مدتی هم خانه بود. ولی به لحاظ شخصیتی با هم ارتباط نگرفتند و با هم تعامل و نشست و برخاست نداشتند.
خبرگزاری فارس،
۱۳۹۷/۱۱/۱۵
منبع:
بیشتر از رسانه‌های ملیِ همگانی به‌مثابه شاخه چهارم دولت ❊سایت شخصی علی صدارت❊ کشف کنید
Subscribe to get the latest posts sent to your email.