یزدانی: گفتگوی مستقیم شاپور بختیار با مأمور سازمان سیا در آذر ۱۳۵۸ (سند شمارۀ ۹۳ از اسناد تاریخی دولت امریکا)

علی صدارت: بعد از چند دهه، خبرهای پشت پرده و سِری، کم‌کم از طبقه‌بندی خارج می‌شوند. یکی از دلایل مهمی که سرنوشت امروز را داریم، عدم باور به حق ذاتی استقلال، و حتی تجاوز به حق استقلال و رجوع به قدرت‌ها و یا دخالت دادن قدرت‌ها برای ساختن سرنوشت و در روند تصمیم‌گیری‌ها بوده است. 

کسانی که، در صورت باور به استقلال، می‌توانستند برای ساختن سرنوشت‌های خوب و خوب‌تر، نقش مثبتی داشته باشند، ولی به علت عدول از این اصل، نه تنها نقش خنثی نداشتند، بلکه نقش منفی ایفا کرده‌اند، و در نتیجه سرنوشت ما این شده است که هست. 

مطالب مهمی که از محموعه این اسناد و مشاهده عاقبت افراد درگیر ماجرا نمایان می‌گردد، این است که آن‌ها در راه وابستگی، ابتدا قدم‌های کوچکی را برداشتند. ولی همگی به زودی دریافته‌اند که همان قدم اول را، در یک راه غیرقابل بازگشت قدم گذاشته‌اند.

–

نکات مهم این سند در رابطه با شاپور بختیار عبارتند: 

درخواست مؤکد برای ملاقات با یک افسر سیا (CIA)

ارتباط مستقیم  با سیا، 

باور بر اینکه که خمینی حداکثر تا سه ماه دیگر دوام نخواهد آورد

رقابت با پهلوی برای همکاری با صدام، 

رقابت با اویسی برای همکاری با صدام، 

قبول کردن شرط صدام برای ضمیمه شدن کویت به عراق، 

خرابکاری و عملیات مسلحانه در کشور، 

درخواست کمک مالی از امریکا و سایر کشورها. 

امریکا را مغز متفکر می‌خواند

مورد وثوق کامل امریکایی‌ها قرار نمی‌گیرد، 

کمک‌های مالی به او از سوی امریکا تصویب می‌شود.

برنامه‌ریزی برای بازگشت به خوزستان در حدود یکماه دیگر (چرا خوزستان، آیا بازگشت به خوزستان بدون کمک صدام حسین اصلا می‌توانست ممکن باشد؟)

روابط با دریادار مدنی استاندار خوزستان و فرمانده نیروی دریایی ایران

روابط با گروههای شاخص کرد

–

عین سند را در ذیل ببینیم:

❊

حنیف یزدانی:  گفتگوی مستقیم شاپور بختیار با مأمور سازمان سیا در آذر ۱۳۵۸ (سند شمارۀ ۹۳ از اسناد تاریخی دولت امریکا)

https://enghelabe-eslami.com/index.php/component/content/article/19-didgagha/maghalat/52692-2023-08-15-19-20-45.html?Itemid=0

 نکات مهم این سند عبارتند: ارتباط مستقیم با سیا، رقابت با پهلوی و اویسی برای همکاری با صدام، قبول کردن شرط صدام برای موافقت با ضمیمه شدن کویت به عراق، خرابکاری و عملیات مسلحانه در کشور، درخواست کمک مالی از امریکا و سایر کشورها.

او درحالی امریکا را مغز متفکر می‌خواند که بنابر سند شماره ۲۷۷ مورخه اردیبهشت ۱۳۵۹ مورد وثوق کامل امریکایی‌ها قرار نمی‌گیرد، هرچند کمک‌های مختصر مالی به او از سوی امریکا تصویب می‌شود.

تاریخ سند ۱۱ دسامبر ۱۹۷۹ برابر با ۲۰ آذر ۱۳۵۸

دفتر بایگانی اسناد تاریخی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا

مرکز ، اسناد تاریخی ، روابط خارجی ایالات متحده ، ۱۹۷۷-۱۹۸۰. ، جلد ۱۱ ، بخش ۱ ایران : بحران گروگانگیری ، نوامبر ۱۹۷۹ – سپتامبر ۱۹۸۰

سند ۹۳

روابط خارجی ایالات متحده ، ۱۹۷۷-۱۹۸۰ جلد ۱۱ – بخش ۱ : بحران گروگانگیری ، نوامبر ۱۹۷۹ – سپتامب ر ۱۹۸۰

۹۳- یادداشت از سوی ریاست سازمان اطلاعات مرکزی ترنر به وزیر خارجه ونس و دستیار امور امنیت ملی رئیس جمهور ( برژینسکی) (1)

واشنگتن ۱۱ دسامبر ۱۹۷۹

موضوع:

رابطه مستقیم سیا با شاپور بختیار

۱- در ۸ دسامبر، یک افسر این آژانس رابطه مستقیم با شاهپور بختیار (2) برقرار کرد (کمتر از ۱ سطر طبقه بندی نشده است[از طبقه‌بندی خارج نشده]) یک کانال غیر مستقیم ارتباطی بین بختیار و این سازمان در اواخر ماه اوت تنظیم شده بود . ولی اخیرا بختیار، بخاطر وضعیت بحرانی در ایران، درخواست مؤکد برای ملاقات با یک افسر سیا کرده است.

۲- در ملاقاتی یکساعت و نیمه با یکی از افسران ما، بختیار گفت او باور دارد که هر حکومت ماندگار آینده باید اندکی متمایل به چپ میانه و شامل عناصر راستی افراطی و چپ افراطی به منظور کنترل کردن آنان باشد. او بر این باوراست که خمینی حداکثر تا سه ماه دیگر دوام نخواهد آورد. بدین‌خاطر، او در حال تلاش برای انسجام دادن به تشکیلات خود است. بختیار ادعا کرد که اگرچه به نظر می رسد [کمتر از 1 خط از طبقه بندی خارج نشده] او کار زیادی انجام نمی‌دهد، اما در واقع پیشرفت زیادی داشته است. وی به ویژه اظهار می‌دارد که:

آ – او در حال جمع‌آوری «ستاد» در تهران برای برنامه‌ریزی برای بازگشت خود بوده است. در میان اعضا، افسران نظامی وجود دارند که می‌توانند گروه‌های بزرگی را بسیج کنند تا در مواقع ضروری از آنها حمایت کنند.

ب – او در حال برنامه‌ریزی برای بازگشت به خوزستان در حدود یکماه دیگر است اگر شرایط اجازه دهد.

ث – او روابط با دریادار مدنی استاندار خوزستان و فرمانده نیروی دریایی ایران برقرار کرده است [۳ سطر از طبقه بندی خارج نشده اند] .

د- او ارتباطاتی با [کمتر از ۱ سطراز طبقه بندی خارج نشده است] گروههای شاخص کرد عراقی دارد [۲ سطراز طبقه بندی خارج نشده اند]

ای – جبهه ملی حالا کاملاً از او حمایت میکند و او اینرا بعنوان یک رویداد سیاسی اساسی تلقی میکند. علی‌الظاهر کریم سنجابی و دیگر مخالفان بختیار اخراج شده‌اند .

ف – ستاد او در تهران در حال حاضر یک ایستگاه سیار اف ام راه‌اندازی کرده که اعضاء از طریق آن نوارهای کاست سخنرانی‌های او را پخش می‌کنند .

ج – عراقی‌ها به او وعده حمایت داده‌اند در قبال موافقت او با اشغال کویت از سوی عراق. او قول داده است مخالفتی با الحاق کویت به عراق نکند. بختیار بر این باور است که او میتواند این معامله را فعلاً قبول کند ولی متعاقباً وقتی قدرت را در ایران در دست می‌گیرد، بخشی از معامله مربوط به کویت را نادیده گرفت.

ح – [۴ سطر از طبقه بندی خارج نشده اند] در باره ادعای بختیار بر میزان پیشرفتش، ما فاقد مدارکی دال بر اثبات یا رد آن، هستیم. ما به بررسی‌های خود برای درک سطح واقعی پیشرفت‌های او ادامه خواهیم داد .

۳- بختیار به افسر ما گفته است از تماس‌های ژنرال غلام علی اویسی فرمانده پیشین نیروی زمینی شاه نگران است. اویسی یک افسر بسیار شایسته‌ای می باشد که می تواند بسیار برای او، بختیار، مفید واقع شود. او احساس میکند که تماس‌های اویسی با والاحضرت اشرف و حامیان شاه میتواند مشکل ساز باشد. او تأکید میکند که او هیچ تمایلی به رابطه با خاندان سلطنتی سابق ندارد. [2 خط از طبقه بندی خارج نشده است]

۴ – افسر ما از بختیار پرسید که او دقیقاً چه چیزی از دولت ایالات متحده آمریکا میخواهد، بختیار چنین پاسخ داد :

آ – او مایل است که ما بر دیگر دولت ها تاثیر بگذاریم که از او حمایت کنند. او مایل است مساعد رسانه‌ها از او حمایت کنند. او مایل است که ما بعضی از دولت‌ها را برای کمک مالی به او ترغیب کنیم [کمتر از ۱ سطر از طبقه بندی خارج شده است].

ب – او مایل است که ما شاه و حامیانش را دخیل نکنیم:

بختیار گفت که زمان بحرانی است بخاطر اینکه خمینی بزودی سقوط خواهد کرد و این ایجاد خلاء سیاسی میکند که باید پر شود. او گفت که آماده اقدام است و اگر حمایت مالی لازم از او بشود او بخت مناسبی برای موفقیت دارد. او گفته است با وجود اینکه او با خرسندی کمک‌های مادی از دیگر کشورها را قبول میکند، «مغز متفکر» باید آمریکا باشد .

۵- من توصیه میکنم که ما تاییده SCC و ریاست جمهوری را برای یافته‌ها در عملیات مخفی (سری) که ضمیمه شده کسب کنیم [۴ خط از طبقه بندی خارج نشده اند]

استنسفیلد ترنر (۳)

***

ضمیمه:

(واشنگتن بدون تاریخ)

یافته‌های ریاست جمهوری (۴)

بر حسب بخش ۶۶۲ کمک‌های خارجی قانون ۱۹۶۱، همانطور که اصلاح شده. راجع به عملیات در کشورهای خارجی بغیر از آنها که فقط به منظور جمع‌آوری اطلاعات (جاسوسی) هستند .

من در می‌یابم که عملیات ذیل در یک کشور خارجی برای امنیت ملی ایالات متحده مهم هستند، و دستور میدهم که ریاست سیا، یا برگزیده او، یافته‌های خود را به کمیته‌های مربوطه کنگره گزارش کند طبق بخش ۶۶۲، و این گونه گزارش‌ها را هر زمان لازم است تقدیم کند .

محدوده ایران

***

شرح: هدایت تبلیغات و انجام عملیات سیاسی – اقتصادی برای تضعیف و مختل کردن رژیم خمینی؛ تماس گرفتن با رهبران مخالفین و دولت های علاقمند منطقه برای تشکیل جبهه وسیع ضد خمینی که قابلیت تشکیل دولت جایگزین را داشته باشد.

***

۱- منبع: سازمان سیا، دفتر رئیس سیا عملیات 95M01183R: پرونده‌های خط مشی (۱۹۷۷-۱۹۸۱)، جعبه ۱، پرونده ۵ : رئیس سیا ترنر – پرونده‌های فقط چشم‌ها – موضوعات مختلف. سری؛ حساس. برژینسکی و ترنر توافق کردند که این یادداشت و یادداشت ۵ دسامبر کلاریس را به کارتر نشان دهند (سند شماره ۸۵ را ملاحظه کنید) ولی به ونس نشان ندهند. (سازمان سیا دفتر رئیس سازمان عملیات

81 B00112R:

پرونده‌های موضوع، قوطی ۱۵، پرونده ۴۲ :

رئیس سیا/ معاون سیا/ ا ضا / یادداشت ها/ دستور جلسات ملاقات‌های برژینسکی/ ارون

۲- در آغاز یادداشت، کارتر نوشت: بختیار طرفی خطرناک است اگر او اشاره‌ای به همدستی آمریکا (کویت) بکند، «خیلی مواظب باشید»

۳- چاپ شده از یک کپی با این امضای تایپی .

۴- سری؛ حساس

۵- یک یادداشت با دست خط کارتر می‌گوید، «زیبیگ» (برژینسکی) جمله‌بندی را عوض کن تا مثبت شود – طرفدار آمریکا و طرفدار دموکراسی ج (جیمی کارتر)

لینک مطلب در سایت دولت امریکا:

https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1977-80v11p1/d93 

93. Memorandum From Director of Central Intelligence Turner to Secretary of State Vance and the President’s Assistant for National Security Affairs (Brzezinski)1

Washington, December 11, 1979

SUBJECT

Direct CIA Contact with Shahpour Bakhtiar
1. On 8 December, an officer of this Agency established direct contact [less than 1 line not declassified] with Shahpour Bakhtiar.2 An indirect channel of communications between Bakhtiar and this Agency had previously been arranged in late August, but recently Bakhtiar, because of the critical situation in Iran, reiterated his request for a personal meeting with a CIA officer.

2. During the one and one-half hour meeting with our officer, Bakhtiar said that he believes any viable future government must be slightly left of center and must include elements of the far right and far left in order to control them. He believes Khomeini has three months remaining at most and, as a result, he has been making strenuous efforts to put his organization together. Bakhtiar contended that while it may appear [less than 1 line not declassified] he is not doing much, he has in fact made a lot of progress. Specifically, he professes that:

a. He has been assembling a “staff” in Tehran to plan for his return. Among the members are military officers who can mobilize large groups upon which he can call for support in time of need.

b. He is planning to return to Khuzestan in about a month if his planning permits.

c. He has established contact with Admiral Madani, Governor of Khuzestan Province and Commander of the Iranian Navy. [3 lines not declassified]

d. He has links to [less than 1 line not declassified] prominent Iraqi Kurdish factions, the [2 lines not declassified].

e. The National Front now completely supports him, and he considers this a solid political development. Karim Sanjabi has allegedly been thrown out along with others who oppose Bakhtiar.

f. His staff in Tehran is now operating a small portable FM station broadcasting cassettes of his speeches.

g. The Iraqis have offered him support in exchange for an agreement that he would not oppose their absorbing Kuwait. Bakhtiar believes that he can make this deal now but subsequently when in power in Iran ignore the part of the bargain concerning Kuwait.

h. [4 lines not declassified]

We lack corroborating evidence that would either confirm or deny that Bakhtiar has made as much progress as he avers. We will continue to check on his actual state of progress.

3. Our officer was also told that Bakhtiar is concerned about his contacts with General Gholam Ali Oveisi, former commander of the Shah’s army. While Oveisi is a highly competent officer and would be very useful to Bakhtiar, he feels that Oveisi’s contacts with Princess Ashraf and supporters of the Shah could cause trouble, and he emphasized that he wants nothing to do with the former royal family. [2 lines not declassified]

4. Our officer then asked Bakhtiar exactly what he wanted from the United States Government. Bakhtiar replied as follows:

a. He would like us to influence other governments to support him. He would like favorable media coverage. He would like us to encourage some governments [less than 1 line not declassified] to provide financial support.

b. He would like us to try and keep the Shah and his supporters from becoming involved.

Bakhtiar said that time is critical because Khomeini will soon fall, creating a political vacuum that must be filled. He said that he is prepared to move and that if he gets the necessary financial support he has a reasonable chance of succeeding. While Bakhtiar’s requests for assistance are modest, we believe from other information that he feels without US support behind him, and without direct US guidance, he has little chance of success. He has said that while he would willingly accept material assistance from other nations, the “brainpower” must come from the US.

5. I recommend that we obtain SCC and Presidential approval of the covert action finding which is attached [4 lines not declassified].

Stansfield Turner3

Attachment

Presidential Finding4

Washington, undated

Finding Pursuant to Section 662 of the Foreign Assistance Act of 1961, As Amended, Concerning Operations in Foreign Countries Other Than Those Intended Solely for the Purpose of Intelligence Collection

I find the following operation in a foreign country is important to the national security of the United States, and direct the Director of Central Intelligence, or his designee, to report this finding to the concerned committees of the Congress pursuant to Section 662, and to provide such briefings as necessary.

SCOPE

DESCRIPTION

IRAN

Conduct propaganda and political and economic action operations to weaken and disrupt the Khomeini regime; make contacts with Iranian opposition leaders and interested area governments in order to establish a broad, anti-Khomeini front capable of forming an alternative government.5

1.Source: Central Intelligence Agency, Office of the Director of Central Intelligence, Job 95M01183R: Policy Files (1977-1981), Box 1, Folder 5: Turner–Eyes Only Files–Various Subjects. Secret; Sensitive. Brzezinski and Turner agreed to show this memorandum and Kalaris’s December 5 memorandum (see Document 85) to Carter, but not to Vance. (Central Intelligence Agency, Office of the Director of Central Intelligence, Job 81B00112R: Subject Files, Box 15, Folder 42: DCI/DDCI/Memrecs/Memos/Agendas of Brzezinski/Aaron Meetings)

2.At the top of the memorandum, wrote: “Bakhtiar is a dangerous contact if he should imply any US complicity (Kuwait)–be very careful. C.”

3.Printed from a copy with this typed signature.

4.Secret; Sensitive.

5.A handwritten noteCarter reads: “Zbig, Change wording to let it be positive–pro-US & pro-democracy. J.”